Sen w perspektywie kulturowej – wypoczynek w różnych regionach świata

Sen to jeden z najważniejszych elementów życia każdego człowieka. Stanowi potrzebę wpływającą w kluczowy sposób na zdrowie. Jednak zwyczaje związane ze snem i wypoczynkiem wyglądały odmiennie w różnych okresach czasu, a tradycje różnią się również w zależności od regionu świata. Jak przedstawiciele różnych kultur podchodzą do kwestii wypoczynku? Jakie zwyczaje dotyczące snu charakteryzują poszczególne obszary na różnych kontynentach?

Znaczenie snu w życiu człowieka

Sen to jedna z podstawowych biologicznych potrzeb. Wpływa na zdrowie i samopoczucie w stopniu nie mniej ważnym niż zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna. Jakie są najważniejsze obszary funkcjonowania ludzkiego organizmu, na które wpływa ilość i jakość snu?

• Regeneracja – podczas snu odbudowywane są tkanki, a wzmocnieniu ulega m.in. układ odpornościowy.
• Utrzymanie prawidłowej wagi – zaburzenia snu rozregulowują poziom leptyny i greliny. Są to hormony odpowiedzialne za poczucie głodu i sytości. Osoby mające problemy ze snem jedzą zbyt dużo i często ulegają impulsom pochłaniając niezdrowe jedzenie.
• Prawidłowe funkcjonowanie poznawcze – koncentracja, uwaga i umiejętność podejmowania rozsądnych decyzji to bardzo ważne aspekty codziennego funkcjonowania. Ta sfera działa prawidłowo tylko wtedy, gdy ciało i umysł są wypoczęte.
• Funkcjonowanie mózgu – podczas snu konsolidowane są informacje zdobyte w ciągu dnia. Wiedz przenosi się z pamięci krótkotrwałej, do długotrwałej. To właśnie nocą są utrwalane wspomnienia.
• Profilaktyka chorób – choroby serca, nadciśnienie, otyłość i cukrzyca to schorzenia, które zdecydowanie częściej dotykają osoby niedbające o sen i poświęcające zbyt małą ilość czasu na wypoczynek.

Zachodnia kultura – podejście do wypoczynku

W zachodniej kulturze sen w ostatnich latach zszedł na dalszy plan. Wynika to z bardzo dynamicznego trybu życia i kultury produktywności. Jednak coraz częściej podkreśla się to, jak ważne jest zadbanie o higienę snu w celu podniesienia komfortu funkcjonowania. Model snu wykorzystywany w USA i zachodniej Europie określany jest terminem Monophasic Sleep. Ludzie na tym terenie kładą się spać i przesypiają noc jednym ciągiem. Najczęściej czas poświęcony na wypoczynek to około 8 godzin.

Wypełnione po brzegi harmonogramy sprawiają, że ilość czasu spędzonego w łóżku staje się zbyt krótka. Zobowiązania i duże ilości czasu sprzyjają też powstawaniu zaburzeń snu. Wiele osób współcześnie leczy się na bezsenność. Przewlekłe niedobory snu powodują też zwiększającą się ilość pacjentów zgłaszających się do psychoterapeutów i psychiatrów. Na szczęście podejmowane są działania mające podnieść świadomość społeczeństwa dotyczącą tego, jak ważny jest wypoczynek. Dzięki nim, coraz więcej osób zaczyna wprowadzać do swojej codziennej rutyny nawyki umożliwiające efektywne przesypianie całych nocy.

Sen i wypoczynek w Azji – podobieństwa i różnice

Ciężko jednoznacznie scharakteryzować kulturę snu w Azji. W poszczególnych krajach można bowiem zaobserwować odmienne praktyki.

• Chiny – chińczycy uważają, że “qi” to życiowa energia, płynąca przez ciało. Na jej równowagę wpływa właśnie wysokiej jakości sen. Akceptowany jest też sen wielofazowy – liczne, krótkie drzemki w ciągu dnia.
• Japonia – w tym kraju dużą uwagę przywiązuje się do naturalnego rytmu dnia i nocy. Japończycy często rezygnują z wieczornego korzystania z urządzeń elektronicznych, aby nie zaburzać poziomu melatoniny.
• Indie – w tej części świata głęboko rozwinięta jest medytacja i uważne przeżywanie każdego dnia. Sen jest tu rozumiany jako czas w ciągu doby sprzyjający kontemplacji. Istnieje też zwyczaj praktykowania “savasany” w ciągu dnia – zazwyczaj po wykonywaniu jogi.

Rytuały snu w Afryce

Sen to ważna część kultury mieszkańców Afryki. Wśród plemion koczowniczych wykształcane są różnorodne systemy, dzięki którym społeczność może dbać o swoje bezpieczeństwo i szybko przenosić się z miejsca na miejsce. Najczęściej ludzie kładą się spać wcześnie i szybko wstają. Ważna jest tu jednak przede wszystkim symbolika. Uzdrowiciele plemienni uważają sen za jeden ze sposobów leczenia. Wierzą, że w snach można odnaleźć przyczyny chorób i wskazówki dotyczące tego, jakie środki lecznicze warto wykorzystać. Z kolei w Afrykańskich miastach zwyczaje związane ze snem są bardzo prawdopodobne do tych, które kultywują społeczności żyjące w Europie.

Ameryka Północna i Południowa – tradycje Indian

Nadal w niektórych indiańskich społecznościach wykorzystywane są tradycyjne schronienia – takie jak tipi czy ziemianki. Zwyczaje współgrają z naturalnym rytmem dnia i nocy, a sen kojarzony jest ze zdrowieniem oraz regeneracją. Indianie podkreślają to, że życie człowieka jest ściśle związane z naturą, a godziny poświęcone na sen współgrają ze wschodami i zachodami słońca, a także są dostosowane m.in. do pracy na roli.

Jednak również na społeczność Indian wpłynęła globalizacja. Indianie mieszkający w miastach przejmują wszelkie zwyczaje płynące z innych kultur i części świata, dopasowując swoje nawyki do tych kultywowanych przez społeczności żyjące w Europie i Stanach Zjednoczonych. Mimo tego, wiele indiańskich rodzin stara się dbać o zachowanie swojej kultury i przekazuje młodszym pokoleniom praktyki związane z duchowością i tradycyjnymi rytuałami.

Sen to klucz do zachowania zdrowego ciała i dobrego samopoczucia psychicznego. Na różnych obszarach kuli ziemskiej dba się o zaspokojenie tej potrzeby na wiele odmiennych sposobów. Jednak bardzo istotne jest to, że we wszystkich kulturach sen kojarzony jest ze zdrowiem i z regeneracją, co podkreśla jego niezwykle ważną rolę.